چرا دست خط اهمیت دارد و دست خط بد چه مشکلاتی را برای دانش آموزان ایجاد میکند؟ برای بهبود دست خط چه باید بکنیم و چه مشکلات دیگری ناخوانا نویسی ایجاد میکند؟
برای 54
نفر مفید
عملکرد دست خط چیست؟
گاهی ما فکر میکنیم به همین سادگی دست خط چیزی هست که بر روی کاغذ نوشته میشود. در واقع دست خط انعکاس 2 جنبهی خیلی مهم هست:
نتیجه: نتیجه آنچه که نوشته شده، چطور بنظر میآید.(تمیزی حروف، خوانایی، روی خط نوشتن و شکل صحیح نوشتن).
عملکرد: نحوه نوشتن به چه صورت هست( طریقه مداد دست گرفتن، سریع نوشته شده، موقع نوشتن درد و فشاری حس شده).
هر کدام از این جنبههای تعیین کننده در دست خط بستگی به توانایی اصولی دارد که عبارتند از:
- خوانایی (قابلیت خواندن) : این قابلیت تحت تاثیر شکل حروف، شکل و آشنایی با اعداد، نحوه نوشتن( روی خط یا زیر خط)، رعایت فاصلههای مناسب بین حروف و کلمات، اندازه صحیح حروف( نه خیلی بزرگ یا کوچک) هستند.
- مکانیک (حرکت از کجا هست): حرکت و اینکه از بازو، شانه، چرخش انگشتها باشد همه بر روی روان دست گرفتن مداد و موقعیت صحیح مداد در دست، فشار و کنترل انگشتها، نحوه صحیح پشت میز نشستن، فاصله از دفتر و ژشت بدن تاثیر دارند.
چرا دست خط اهمیت دارد؟
نحوه نوشتن یک ابزار برای ارزیابی وضعیت تحصیلی دانش آموزان هست.در حقیقت در سالهای تحصیلی بالاتر نحوه نوشتن و خوانایی میتواند یک نشانه تعیین کنندهای در کیفیت امتحانات باشد.
برای جلوگیری از عادات بد نوشتاری بهتر است از همان ابتدا و سال اول ابتدایی پیشگیری شود تا بصورت عادت تبدیل نشود.
مهارتهای پایه که تواناییهای بچهها را در نوشتن تعیین میکنند، هر روز در حال تکرار هستند.کارهایی مانند بند کفش بستن، دگمه لباس بستن، گره زدن، مسواک زدن و … برای همین این خیلی حیاتی و مهم هست که حتی اگر دست خط خوب و خوانا نویسی هم برای شما اولویت نباشد ولی به فکر رشد و توسعه این مهارتهای کلیدی زندگی برای کودکان باشید.
تایپ در برابر نوشتن این روزها خیلی پرنگ شده است. شاید بیشتر کودکان امروزی بجای نوشتن در حال لمس صفحههای تبلت و گوشی موبایل هستند. بر خلاف باور خیلیها که فکر میکنند تایپ کردن و کار با کامپیوتر جایگزین دست خط شده است، باید گفت که رشد و تمرکز بر روی دست خط یک پیش نیازی هست که برای تبحر در کار با کیبورد(صفحه کلید) لازم هست. و تقویت انگشتان لازمه آن هست.
چه کارهایی برای خوب نوشتن و تقویت مهارتهای نوشتاری لازم هست؟
تسلط دست: استفاده مداوم از دستها برای انجام کارهای روزانه کمک به تقویت و رشد مهارتهای نوشتاری میکند.
تقسیم دست:انگشت شست، اشاره و میانی را از 2 انگشت دیگر کودک جدا کرده و انگشت چهارم (حلقه) و انگشت کوچک را به کف دست ببندید. این یک تمرین برای صحیح دست گرفتن مداد هست.باید نشان دهید که 2 انگشت باقی مانده فقط برای حمایت از سه انگشت دیگر هست و هیچ دخالتی در نوشتن ندارد.
فشار دست و انگشت: باید این توانایی را کودک داشته باشد تا بتواند فشار متعادل بر دست و انگشت وارد کند.
وضعیت شانه:وضعیت نگه داشتن درست شانهها کمک میکند تا بازو در موقعیتهای مختلف قرار بگیرد و بتوان با تغییر جهت بازو دست خط دانش آموزان خوانایی داشته باشند.
شناخت حروف: دانش آموزان باید با شکل حروف، صدای هر حرف و ترکیب صامت و مصوتها و صدای آنها بصورت دیداری، شنیداری و با نوشتن مدام تمرین داشته باشند.خصوصا نوآموزان کلاس اول ابتدایی آنچه که خیلی مهم هست فقط تمرین مدام هست.
شناخت اعداد: باید دانش آموزان شکل اعداد، جهت نوشتن آنها را بطور مدام تمرین کنند و اعدا را بصورت مفهومی یاد بگیرند.
کنترل مداد دست گرفتن: جهت صحیح مداد دست گرفتن و فشار و کنترل بر روی مداد باید به کودک آموزش داده شود.
مکانیک مداد: چطور مداد بر روی کاغذ حرکت کند و فشار بر روی کاغذ باید بررسی شود.
مهارتهای قبل از شروع به نوشتن: پر کردن کاربرگهای نقطه چین و کشیدن الگوهای کاغذ شطرنجی قبل از شروع به نوشتن یک تمرین برای تقویت مهارت نوشتن کودکان هست.
ادراک بصری: ادراک بصری یا مهارت دیداری همان توانایی به تصویر کشیدن تصاویر که توسط چشم دیده میشود. کودک باید بتواند شکل کلمات را در ذهنش بخاطر بسپارد تا موقع نوشتن از این تصویر ذهنی استفاده کند.خصوصا در حروف هم صدا این توانایی بسیار مهم هست.
توالی و الگویابی: انجام توالیهای چند مرحلهای یک فعالیت سودمند برای به نتیجه رسیدن در رشد مهارتهای نوشتاری هست.نمونه بازیهایی برای یادگیری الگویابی در شید شاد ببینید.
کنترل ژست بدن: ثابت نگه داشتن تنه و گردن جهت هماهنگی اندامهای دیگر مانند بازو، دست برای نوشتن کمک میکند.
چطور میتوان متوجه شد که دست خط دانش آموز مشکل دارد؟
- اگر دست خط دانش آموزی مشکل دارد ممکن است:
- مشکل از مداد دست گرفتن دانش آموز باشد.
- حروف روی خط نیستند، کثیف و ناخوانا هستند، در اندازه های صحیح حروف نوشته نمیشود.
- حروف بصورت ناقص و غلط نوشته میشود.
- دانش آموز مشکل کند نویسی دارند و خیلی کند مینویسند یا مشکل تند نویسی دارند و خیلی تند مینویسند.
- خیلی زود موقع نوشتن خسته میشوند که علتهای فیزیکی دلیل این مشکل هست.
- پاسخ سوالات را دانش آموز بصورت شفاهی خیلی راحت میگویند ولی نوشتن آن سخت هست.
- اگر پاسخ سوالات طولانی باشد، دانش آموز از نوشتن آن طفره میرود ولی بصورت شفاهی پاسخگو هست.
- مشکل در تثبیت قرار گرفتن کاغذ بدلیل عدم تسلط بر روی دست یا افتادن مدام کاغذ و وضعیت میز هست.
- فشار بیش از اندازه بر روی کاغذ( ممکن هست مداد خیلی سنگین باشد یا نوک کوتاه داشته باشد یا نه خیلی سبک با نوک نامرغوب باشد).
- مشکل در مداد دست گرفتن که بر اساس سن کودک انتظارات نوشتن و نحوه مداد دست گرفتن فرق دارد.تصویر زیر مراحل تکمیل نحوه مداد دست گرفتن را نشان می دهد:
دست خط ناخوانا چه مشکلات دیگری را برای دانش آموزان بهمراه دارد؟؟
وقتی دانش آموز مشکل در خوانانویسی دارد چه مشکلات دیگری ایجاد میشود؟
یادگیری: تسلط بر حروف و شکل اعداد
برنامه ریزی و ساماندهی عملکرد فیزیکی: چطور هر دفعه مداد را بردارند و صحیح در دست نگه دارند.
سرعت نوشتن: مهارتهای فکری و فیزیکی کند عمل میکند.
خلاصه نویسی : نوت برداری سر کلاس درس تنها زمانی میسر هست که دانش آموز روان بنویسد و دست خط خوبی داشته باشد.
کنترل و تعادل وضعیت کیفی: توانایی در ثابت نگه داشتن تنه و گردن هماهنگی سایر اعضا مانند بازو و دست را میسر می کند.
انجام کارهای شخصی: توانایی در نگه داشتن وسایل مانند مسواک، باز کردن زیپ، دگمه لباس یا گره زدن..
برای بهبود دست خط دانش آموزان چه باید کرد؟
مکانیزم مداد: بررسی کنید که چطور دانش آموزان مداد را در دست نگه میدارند، جهت چطور هست و فشار روی کاغذ به چه صورتی هست.
روان بودن: روان بودن حرکت مداد را بررسی کنید.با در دست گرفتن مداد و جابهجایی آن حرکت دادن مداد به حداقل میرسد و باعث کاهش خستگی عضلات دست و بهبود سرعت نوشتن میشود.
کسب تجربه در شکل حروف: این تجربه شامل شکل حروف، اعداد و شکلهای هندسی هست که همانطور که اشاره شد با تمرین میسر میشود.
اندازه حروف: اندازه حروف و غیر آخر و آخر بودن حروف را مدام تاکید کنید .بعضی حروف باید روی خط کشیده شوند، بعضی حروف در موقعیتهایی که قرار میگیرند روی خط یا زیر خط باید باشند که اینها نیاز به تمرین و یادآوری دارد.مثلا حرف “ر” اگر بین حروف باشد باید روی خط و اگر آخر کلمه باشد زیر خط نوشته شود.
مهارتهای شمارشی: نام اعداد باید مفهومی به کودک آموزش داده شود.( مثلا یک یعنی یک عدد). شکل و عملکرد هر حرف نشان داده شود.
تشخیص صداها: تشخیص صدا شامل قافیه، هجی کردن کلمات، صداکشی، ترکیب صداها، تک صداها، موقعیتهای مختلفی که در کلمه قرار میگیرند و ترکیب صداها در کلمات هست.
مهارتها بصورت تکی: قبل از ترکیب مهارتها با هم سعی کنید تک تک روی آنها کار کنید( محتوا، نوشتن، دیکته)
وضعیت بدن: از وضعیت صحیح بدن دانش آموز پشت میز مطمئن شوید. کشش بازوها روی میز(خط صاف) طوری باشد که کنترل دست راحت باشد.فاصله چشم از کاغذ باید مناسب باشد و بصورت زاویه دار نباشد.
تقویت قدرت انگشت: برای نگه داشتن مداد یا ابزار دیگر با کنترل خوب لازم هست انگشتها تقویت شود.
چه فعالیتهایی دست خط دانش آموزان را بهبود میهد؟
تمرین روان نویسی مداد: کاربرگهایی برای این منظور طراحی شده که با پر کردن نقطه چینها بچهها در حرکت مداد و نوشتن تبحر پیدا میکنند.یک نمونه آن در مطلب کاربرگ نقطه چین برای دست ورزی ببینید.
استفاده از گیره مداد: برای دانش آموزانی که مشکل در دست گرفتن مداد دارند، انگشتها یا خیلی نزدیک به نوک مداد هست یا خیلی با فاصله از نوک مداد هست. این وسیله گیره مداد خیلی کمک هست. اگر در دسترس نبود محل صحیح مداد دست گرفتن را با کش مشخص کنید.
استفاده از کاغذهای مناسب: کاغذ باید خط دار با فاصله استاندارد 1 سانتی متر باشد. فاصله مناسب بین خطوط دفتر مشق دانش آموزان در نوشتن صحیح اندازه و روی خط نوشتن حروف و کلمات بسیار موثر هست.
کاردستی: قیچی کردن، تا کردن و درست کردن کاردستی یک روش سرگرم کننده برای تمرین قدرت انگشت کودک هست.
خمیر بازی: رول کردن، کوبیدن و مالیدن خمیر بازی مهارتهای حرکتی ظریف و قدرت انگشت کودک را بهبود میدهد.
شکل حروف اعداد : با چسباندن شکلهای هر حرف بر روی دیوار چشم دانش آموز را با حروف آشنا کنید. فلش کارتها یک ابزار مفید برای این منظور هست. برای این منظور مطلب فلش کارت حروف الفبای فارسی ببینید.
نمونه فعالیتهایی در شید شاد برای تقویت مهارت حرکتی ظریف داریم. پیشنهاد میکنیم حتما ببینید.
اگر مشکل نوشتاری یا دست خط کودک جدی هست، آیا نیاز به درمانگر هست؟
بدلایل زیر نیاز به یک درمانگر برای دانش آموزان با اختلالات نارسا نویسی مفید هست:
- بد خطی موجب بیمیلی دانش آموزان در مقاطع تحصیلی بالاتر میشود. زیرا دست خط بد یکی از علتهای اصلی عدم عملکرد صحیح تحصیلی هست.
- دست خط بد و اختلال خوانا نویسی منجربه تفاوت بزرگی در مهارتهای خوانایی و نوشتاری کودک میشود.
- بهبود خوانا نویسی دانش آموزان در حرفه آینده آنها تاثیر گذار هست.
- شما مطمئن میشوید که دیکته و املا دانش آموزان پیشرفت میکند و بدلیل خستگی ناشی از بد خط نوشتن در دیکته عقب نمیمانند.
- شما دیگر نگران نت و یاداشت برداری سر کلاس درس نیستید.
- مطمئن میشوید که آنچه دانش آموز مینویسد با ظرفیتهای کلامی و فکری او جور هست.
مشکلاتی که دست خط برای دانش آموزان ایجاد میکند عبارتند از:
- دست خط بد فشارهای روحی و روانی بر دانش آموز ایجاد میکند که تحمل کلاس درس را برایش سخت میکند.
- اگر مشکل خوش نویسی دانش آموزان حل نشود در پاسخ به سوالات امتحانات با مشکل روبرو میشوند.
- بعلت مقایسه دانش آموزان با هم بد خطی و ناخوانا نویسی باعث ایجاد عدم اعتماد به نفس در آنها میشود.
- دست خط ناخوانا در مقاطع تحصیلی بالاتر کیفیت تحصیلی دانش آموز را تضعیف میکند.
ارسال دیدگاه